For English click here.
Korona virüsü nedeniyle tamamen evde vakit geçirdiğim bugünlerde neredeyse haftada 3-4 film izler oldum. Artık gece gündüz demeden, kahvaltı ederken bile beyaz perdenin büyüsü bana eşlik eder oldu. Bu yazımda Orta Avrupa sinemasından çok sevdiğim 5 filmi sizlerle paylaşmak istedim.
Kısaca Çek Sinemasının Tarihi
Çek sineması ilk örnekleri Jan Kříženecký‘nin 1898 yılında çektiği kısa metraj belgesele dayanıyor. Ülkenin toprakları Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçasıyken başlayan sinema tarihi, 1. Dünya Savaşı sonrasında kurulan ve Orta Avrupa’nın en büyük film platosu olan “Avrupa’nın Hollywood’u” Barrandov Stüdyoları ile farklı bir boyuta taşınmış.
2. Dünya Savaşı sonrası kamulaştırılan sinema sektörü, daha çok ideolojik filmlerin üretildiği bir döneme girmiş. Dünyadaki en köklü sinema okullarından biri olan FAMU, 1947 yılında Prag’ta kurulmuş. Çekoslovak sinemasında “Altın Çağ” olarak betimlenen 1960’lara gelindiğinde, sosyalist gerçekçi akıma karşı yapılan, kara mizah öğeleri içeren ve sıradan insanların hayatlarını anlatan filmler uluslararası arenada ses getirmiş ve Çekoslovak Yeni Dalga (Czechoslovak New Wave) akımının doğmasına neden olmuş. Varşova Paktı’nın 1968’de ülkeyi işgal etmesiyle birçok düşünür, sanatçı ve yönetmen sürgün edilmiş ve sadece politik otoritenin izni olan filmler yapılmaya başlanmış.
Kadife Devrimi‘nin ardından siyasi yönetimin sektör üstündeki baskısı kalkmış. Ancak özelleştirilen sinema sektörü, birçok yapımcıyı fon bulma konusunda zora sokmuş. Sadece Çek Televizyonu ve Sinema Destek Fonu finansal desteği sürdürmeye çalışıyor. Yılda ortalama 15 yerli filmin çekildiği sektörde yabancı yapımlar içinse durum tam tersi. Prag’ın çok iyi korunmuş tarihi yapısı, Çek Cumhuriyeti’nin doğal güzellikleri, deneyimli yapım ekipleri, düşük prodüksiyon maliyetleri ve Çek devletinin verdiği teşviklerle yabancı şirketlerin gözdesi olmuş durumda.
Günümüzde Prag, Karlovy Vary ve Brno gibi şehirler film festivallerine ev sahipliği yapmakta ve 10 milyonluk nüfusu olan ülkede yıllık 12 milyon civarında bilet satılmakta. Benim de çok severek takip ettiğim bu festivalleri bir başka yazıda paylaşacağım. Şimdi gelelim film listesine:
Kolja (1996)
Listemin ilk sırasındaki Kolja, 1997 yılında En İyi Yabancı Film dalında Oscar kazanmış bir yapım. Film bir müzisyen ile küçük bir Rus çocuğun Prag’ta kesişen hayatlarını anlatıyor. Pavel Taussig’in hikayesinden uyarlanan filmin senaryosunu ünlü Çek aktör Zdenek Sverák (filmde başrolde) yönetmenliğini ise birçok filmde birlikte çalıştığı oğlu Jan Sverák yapmış.
The Firemen’s Ball (1967)
Çekoslovak Yeni Dalga akımının en önemli yönetmenlerinden biri olarak kabul edilen Miloš Forman‘ın Çek Cumhuriyeti’nde çektiği son film. Komünizmi eleştirdiği gerekçesiyle uzun yıllar yasaklı olan bu filmde, küçük bir kasabada yaşayan itfaiyeciler bir balo düzenlemeye karar veriyor ve tüm aksilikler o gece başlarına geliyor.
Closely Watched Trains (1966)
Bohumil Hrabal‘ın aynı isimdeki eserinden uyarlanan filmde, 2.Dünya Savaşı sırasında neredeyse hiç trenin geçmediği bir istasyonda bekçilik görevine başlayan bir gencin hikayesi anlatılıyor. Filmde dönemin zorlu koşulları, kahramanın aşk acısı ve kişiler arası ilişkiler Çeklere özgü bulduğum bir mizah duygusuyla hikaye ediliyor. Siyah beyaz çekilen bu film 1968 yılında Oscar almış, yönetmen Jiří Menzel‘in çok kısa konuşmasını bu videodan izleyebilirsiniz. Filme konu olan kitap “Sıkı Kontrol Edilen Trenler” olarak Türkçeye çevrilmiş.
The Fabulous World of Jules Verne (1958)
Biraz gerçek hayattan uzaklaşıp hayal alemine gidelim. Jules Verne‘nin çocukken bir hayranıydım, ara ara hala kitaplarını okurum ve uyarlama filmlerine mutlaka bakarım. Dünya sinema tarihinde film efekti denince ilk akla gelen isim olan sanatçı Karel Zeman‘ın çektiği bu filmde bilim insanlarını kaçıran korsanların heyecan dolu maceraları anlatılıyor. Film efektlerine ve animasyona ilginiz varsa Prag’a geldiğinizde kendi kısa filminizi de çekebileceğiniz Karel Zeman müzesini gezmenizi öneririm.
Bu filmi Internet Archive sitesinden izleyebilirsiniz:
https://archive.org/details/THEFABULOUSWORLDOFJULESVERNE1958
Something Different (1963)
Doğu Bloku kadın sinemasının ilk örneklerinden kabul edilen “Something Different-Farklı Bir Şey” Çekoslovak Yeni Dalga’nın tek kadın yönetmeni olan Věra Chytilová‘nın ilk uzun metraj filmi, son yarışına hazırlanan bir jimnastik sporcusu ve bir ev kadınının kesişmeyen ama erkeklerin dünyasındaki zorlu ve benzeşen hayatlarını konu alıyor.
Yararlandığım Kaynaklar
My Czech Republic web sitesi
Masaryk Üniversitesi, Çek Sineması 1 dersi tanıtım notları
Bir sonraki yazıya kadar merakla kalın,
One-Day Wonder
Prag’ta günlük hayat nasıl geçiyor diye merak ediyorsanız Facebook ve Instagram hesaplarımı takip etmeyi unutmayın…
One Day Wonder 
“Karantina günlerinde izleyebileceğiniz 5 Çek Filmi” üzerine bir yorum