2019’un sonlarına yaklaşırken, İzmir’e bilet bakarken bir anda kendimizi Rynair’den bulduğumuz son 2 uçak biletini almış ve Fas gezisini planlarken bulduk. İlk kez Afrika kıtasına ayak basacağımız için çok heyecanlıydık. Kısa sürede nereleri gezeceğimize karar verdik ve kendimiz için en güvenli şekilde seyahat organizasyonunu yaptık. 

Fas Genel Bilgiler

Kuzey Afrika’da bulunan ülkenin Atlantik Okyanusu’na ve Akdeniz’e kıyısı bulunuyor. Ayrıca yüksekliği 4000 metreyi bulan Atlas Dağları, daha alçak olan Rif Dağları ve çölleriyle aynı anda hem Akdeniz, hem karasal hem de çöl iklimini barındıyor. Biz de bu yerlerin tamamını görmek istediğimiz için hem yazlık hem kışlık kıyafetleri yanımıza aldık.

Fas Krallığı’nın başkenti Rabat. Parlamenter monarşi ile yönetilen ülkenin kralı VI. Muhammed 20 senedir yönetimde ve hem siyasi hem de dini lider konumunda. Kral, Arap Baharı’ndan sonra yetkilerinin bir kısmını hükümete devretse de hala birçok kararda söz sahibi. Kralın fotoğraflarını tüm işyerlerinde ve tezgahlarda, tezgahın büyüklüğüyle ters orantılı olarak yer alıyor. Ayrıca dün tesadüfen bir habere denk geldim, kral hakkında eleştirel konuşmalar yapmak yasak, bir Youtube fenomeni bu kurala uymadığı için 4 yıl hapis cezası almış. Ülkedeki demokrasi şöleni de bu şekilde.

Fas’ın asıl yerli halkı Berberiler. İslamiyetin 8.yüzyılda yayılmasıyla birlikte Arap etkisi altına giren Berberiler, geçmişte olduğu gibi dağ köylerinde ve çöle yakın bölgelerde yaşamaya devam ediyorlar. Berberice Yunan alfabesine benzeyen harflerle yazılıyor ve sesler tamamen Arapçadan farklı. İlkokuldan itibaren Arapça’nın yanına bazı okullarda son yıllarda Berberice eklenmiş. Ekonomi ve bilim derslerinde Fransızca eğitim veriliyor. 

Nüfusun neredeyse tamamı Müslüman olan ülkede İslami kurallar benimsenmiş durumda. Türkiye’den gelen turistleri bu dindaşlık nedeniyle ayrı tutuyorlar, tavırları ve fiyatları anında değişiyor. Kadınların çoğu baş örtüsü kullanıyor, ancak bu durum göz önünde olan kişileri (şarkıcı, oyuncular ve hatta kralın eşini) pek bağlamıyormuş. Kadın hakları konusunda ise Kral VI.Muhammed 2004 yılında kadının hem ailedeki hem toplumdaki yerini korumak adına yasal düzenlemeler yapmış. Büyük bir adım olarak kabul edilen değişiklikler kadınlar tarafından olumlu, erkekler tarafından ise olumsuz karşılanmış. Hala çok eşliliğin tartışılması bile size durumun gerçekte nasıl yaşandığı konusunda bir fikir verebilir. 

Tarihte Romalılar, Emeviler, 1850’lerden sonra Fransız ve İspanyolların ilgi alanında olan Fas 1956 yılından itibaren Fransız ve İspanyol himayesinden çıkıp bağımsızlığına kavuşmuş. Bugün dil, mimari, eğitim ve ticarette Fransız ve İspanyol etkisinin devam ettiği açıkça görülüyor.

Fas Gezi Rotası

Fas’taki turizm firmaları kalış gününüze ve görmek istediğiniz yerlere göre özel araçlarla turlar düzenliyor. Biz hemen hemen 10 firmayla yazıştık ve 6 günlük gezi için fiyat aldık. Fiyatlar Marakeş, çöl turu, Fes, Şafşavan, Meknes ve Rabat’ı içeren genelde öğle yemekleri ve şehirdeki rehber ücretleri hariç kişi başı 700 Euro seviyesinden başlıyordu. Bu turların en iyi yanı oradan oraya nasıl giderim, nerede kalırım diye düşünmeden ülkeyi gezmeniz, dezavantajı da yanınızda sürekli bir kişinin size eşlik etmesi ve biraz da maceraya yer bırakmaması.

Biz biraz insan içine karışmak ve daha özgür gezebilmek için kendi turumuzu yapmaya karar verdik. Uzun uzun düşündükten sonra çölü planımızdan çıkardık (başka bir ülkede de çölü görebiliriz diye düşündük, yeni bir gezi planı çıktı bile 🙂 ve şöyle bir rota belirledik:

1.Gün-Akşamüstü Marakeş’e varış

2.Gün-Get Your Guide web sitesinden aldığımız Atlas Dağları, Berberi köyleri ve çöl turu

3.Gün-Get Your Guide web sitesinden aldığımız Essaouira turu

4.Gün-Marakeş – GuruWalks‘tan 2.5 saatlik şehir turu

5.Gün-Fez

6.Gün-Rabat

7.Gün-Kazablanka ve akşamüstü Marakeş’e dönüş

8.Gün-Öğleden sonra Marakeş’ten ayrılış

Maliyet de özel tura göre yarı yarıya azalmış oldu.

Fas Çöl Gezisi

İnternetten bakarken onlarca Marakeş’ten kalkan günübirlik, 1 ya da 2 gece kalışlı çöl turları çıkıyor. Ancak çöl çok büyük ve heryeri tanıtım fotoğraflarındaki kumullarla kaplı değil. Hayal kırıklığı yaşamamak için iyi bir araştırma gerekiyor.

1 gece kalışlı turlar genelde taşlık bir bölge olan Zagora Çölü’ne gidiyor. 2 gece kalışlı turlar ise Afrika’daki en büyük kumulların olduğu ve Marakeş’e 10 saat mesafedeki Merzouga Çölü’ne götürüyor. Gece konaklamaları farklı kamplarda yapılıyor; kimi ortak banyolu kimi içindeki klima ve banyosu olan lüks kamplar, kendi ihtiyacınıza göre seçim yapabilirsiniz. 

Tur firmaları internet üzerinden satış yapıyor, kalacağınız yerden de fiyat almayı unutmayın. Bizim sorduğumuz 2 gecelik özel turlar 250 Euro’dan başlıyordu. Sonuçta günübirlik tur ile Zagora Çölü’ne gidip gün batımını izledik.

Fas Tren ve Otobüs Seyahati

Fas’ta seyahat ederken otobüsten daha konforlu olacağını düşündüğümüz için treni tercih ettik. ONCF ulusal demir yolları kuruluşu, şu web sitesinden tren saatlerine ve fiyatlara ulaşabilirsiniz. Ancak maalesef internet üzerinden satış yok, biz kalacağımız yerden rica ettik biz gitmeden biletlerimizi aldılar. Trenin gidemediği yerlerde Supratours ile anlaşmaları var, tren-otobüs kombinasyonu ile seyahat edilebiliyor. 

Trende 1.sınıf biletleri tercih etmenizi öneririm, 6 kişilik kompartmanda daha sakin seyahat edebilirsiniz. 1. sınıfta bile her trende aynı standartta değil. Biletleri Fas’a vardığınızda da tren garından satın alabilirsiniz. Ödemeler için yanınızda nakit bulundurmanızı öneririm.

Bu arada çöl için tren turları da varmış, ilginç olabilir, linki şuraya bıraktım.

Diğer otobüs firması ise CTM internetten biletleri alınabiliyormuş.

Fas Taksi ile Ulaşım

Taksiler Grand ve Petit olarak ikiye ayrılıyor. Grand taksi şehirlerarası, Petit taksi şehir içi hizmet veriyor.

Gittiğimiz her şehirde taksiler farklı renkteydi. Marakeş ve Fes gibi turistik şehirlerde pek taksimetre açmak istemiyorlar. O nedenle taksiye binmeden önce mutlaka pazarlık yapıp fiyatta anlaşmanız gerekiyor. Ortalama fiyatları kalacağınız yere sorarak öğrenebilirsiniz.

Akşam 8’den sonra tarifeler yüzde 50 artıyor.

Fas Kalacak Yer Seçimi

Fas’ın Riyad adı verilen, eskiden büyük ailelerin bir arada yaşadığı, avlusu içinde olan konakları meşhur. Oraya kadar gitmişten bir otel zinciri yerine hepsinin dokusu farklı olan riyadlarda konaklamanızı öneririm.

Fas’ta hizmet kalitesi Türkiye’den çok çok farklı, o nedenle 5 yıldızlı oteli 3 yıldız gibi düşünebilirsiniz. Seçim yaparken puanı 9’un, oda fiyatı kahvaltı dahil 50 Euro’nun altına düşmemeye çalışın. Bir de ülke sıcak ama riyadlar kış gecelerinde epey serin oluyor, odada ısıtıcı/klima mutlaka gerekiyor. Biz Marakeş ve Rabat’ta yer kalmadığı için biraz bu kriterlerin dışına çıktık ve açıkçası memnun kalmadık. Ödeme seçenekleri (nakit ise kimi kuru internetten çeviriyor kimi Euro ise direkt 10 ile çarpıyor, kredi veya banka kartı) ve şehir vergisinin fiyata dahil olup olmadığına da bakmak gerekiyor. Dahil değilse check-in sırasında nakit alıyorlar.

Eğer riyad merkeze yakın değilse ekstra taksi ücretlerini de hesaba katmak lazım. Bunu yazmak çok can sıkıcı ama hava karardıktan sonra sokaklar Avrupa’daki o güven duygusunu vermiyor. Özellikle Marakeş’te merkezde değilseniz yakın mesafe de olsa mutlaka kalacağınız yerin görevlisinden sizi karşılamasını isteyin. Zira medinanın dar sokaklarında karşınıza biri çıkıp yol kesebilir, maalesef bu olay tecrübeyle sabit.

Fas’ta Yeme İçme

Bir de Fas’ta her an karşınıza nane çayı çıkabilir, bu da tecrübeyle sabit 🙂 Bizdeki siyah çay neyse Fas’ta nane çayı o demek, küçük çaydanlıklarda içine 1 küp şeker atılarak servis ediliyor.

Kahvaltılarda Msemen denilen kare şeklinde ekmek, irmikli üstü delikli olan krep Beghrir, zeytin, reçel, bal ve Marakeş bölgesinde argandan üretilmiş bir tatlı oluyor. Eve döner dönmez ilk kahvaltıda kreplerini yapmaya çalıştık.

Öğle ve akşam yeklerinde tajin, kuskus ve kış aylarında çokça yapılan mercimek çorbaları Harira’yı denemeden geçmeyin.

Fas ayrıca tatlılarıyla da meşhur, bir kısmı bizim şerbetli tatlılarımıza benziyor. Rehberimizin söylediğine göre misafir geldiğinde önce çayla tatlı sonra ana yemek ikram ediliyormuş.

Dışarıda yemek fiyatları 7-8 Euro’dan başlıyor. Ancak porsiyonları büyük, paylaşarak farklı tadları deneyebilirsiniz. Ayrıca şehirlerde BİM (görünce ben de bi şaşırdım) ya da Carrefour gibi zincir marketler ya da küçük bakkallardan da alışveriş yapabilirsiniz.

Fas Para Birimi

Para birimi Fas Dirhemi ancak bu parayı ülke dışından bulmanız mümkün değil, hatta ülkeden çıkarken yanınızda en fazla 2000 Dirhem alabilirsiniz.

Marakeş’te Jemaa el Fna meydanına yakın Hotel Ali’de nakit olarak Euro, Dolar, Sterlin bozdurabilirsiniz. Ancak biz hırsızlık vakalarını çok duyduğumuz için riske atmadık ve oradaki bankamatikleri kullandık. Çek Cumhuriyeti’ndeki kartımızla toplamda 10 Euro civarında kur ve işlem ücreti nedeniyle bir kaybımız olmuş. Kartınızın bloke olmaması için bankanıza önceden bilgi vermeyi unutmayın.

Fas Ucuz Mu?

Aklımızda hep Afrika ülkelerinin çok ucuz olacağı yönünde bir kanı vardır ya Fas buna bazı yönlerden pek uymuyor. Otel ve restoran fiyatları bir Avrupa şehrindeki gibi. Ayrıca alışveriş yaparken epey yüksek fiyat söylüyorlar, pazarlık gücünüze göre bir rakama ulaşıyorsunuz. Buna karşılık taksi tarifelerinin ve müze giriş ücretlerinin çok yüksek olmadığını söyleyebilirim.

Fas’ta bahşiş geleneği çok yaygın, valizinizi taşıyan kişilere, yol sorduğunuz gençlere, taksiciye, rehbere, garsona belli bir bahşiş bırakmanız gerekiyor.

Fas’tan Hediyelik Ne Alınır?

Sanıyorum ilk akla gelenler baharatlar, Argan ürünleri, deri ve ahşap ürünleri, nane çayı takımları ve lambalar olacaktır. Biz bunun dışına çıkarak Fas’taki üzüm bağlarında üretilen şaraplardan ve küçük bir müzik dükkanından eski plaklar aldık.

Fas Vizesi

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları ülkeye giriş tarihinden itibaren en az 6 ay süresi olan pasaportla 90 güne kadar Fas’ta vizesiz kalabiliyor.

Son olarak…

Fas gezimizi anlatmaya devam edeceğim. Ülke kültürel anlamda çok zengin; farklı kültürel etkileşimleri şehirleri gezerken, binalara bakarken, el sanatlarında ve müzikte hissedebiliyorsunuz. Ancak turist olarak daha rahat gezmeyi dilerdik; sürekli arkamızdan bağıran, önümüzü kesip bir şeyler satmaya çalışan, yol sorunca para isteyen, kısacası turisti gavur ve aynı zamanda para makinesi olarak gören bir anlayışın bu güzel kültürü yozlaştırdığını gördük. Asgari ücretin 300 Euro seviyesinde olduğu, yıllarca başka ülkelerin himayesinde kalmış ve bağımsızlığına monarşi ile kavuşmuş bir ülkede sanıyorum daha farklı bir durum da beklenmezdi.

Ama gezmek kolay iş değil. Neyse ki insan çoğunlukla güzel anılarını hatırlıyor. Yıl bitmeden gördüğümüz Berberi köyleri, Atlantik Okyanusu, çöl, karmakarışık medinalar; dinlediğimiz Afrikalı müzisyenler, bir akşam tesadüfen karşımıza çıkan ud ve darbuka üstadları; başka bir ülkeye mi geldik diye şaşırdığımız modern şehirleri, sanat galerileri, Marakeş’teki Kadın Müzesi unutulmazlar arasına girecek. Fas ve dünyanın farklı yerlerindeki hayat hakkında çok şey öğrendiğim bu geziden, yeni deneyimler kazandırdığı için memnunum.

Bir sonraki yazıya kadar merakla kalın,

One-Day Wonder

Prag’ta günlük hayat nasıl geçiyor diye merak ediyorsanız Facebook ve Instagram hesaplarımı takip etmeyi unutmayın…